Raporty i badania - PFRON

Według wyników Narodowego Spisu Powszechnego z 2011 roku w Polsce było niemal 4,7 mln osób z niepełnosprawnościami, co stanowiło 12,2 proc. ludności kraju. Prawne potwierdzenie faktu niepełnosprawności posiadało ponad 3,1 mln osób, natomiast osób niepełnosprawnych biologicznie – czyli takich, które odczuwają ograniczenia w wykonywaniu podstawowych czynności życiowych odpowiednich dla ich wieku - było ponad 4,2 mln. Z kolei jak wynika z Europejskiego Ankietowego Badania Zdrowia (European Health Interview Survey – EHIS) w 2014 r. w Polsce było 7,4 mln osób niepełnosprawnych biologicznie w wieku 15 lat i więcej. 1 817,8 tys. spośród nich stanowiły osoby pracujące, 294,9 tys. osoby bezrobotne, natomiast 5 296,3 tys. bierne zawodowo.

Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności (GUS BAEL) napawają umiarkowanym optymizmem. Wykazują, że w 2017 r. współczynnik aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych prawnie w wieku produkcyjnym wyniósł 28,9 proc., podczas gdy rok wcześniej sięgał 26,8 proc., a w 2015 roku 25,9 proc. W liczbach bezwzględnych w 2017 r. na 1,680 mln osób niepełnosprawnych prawnie w wieku produkcyjnym 1,194 mln było biernych, a 486 tys. aktywnych zawodowo, podczas gdy dwa lata wcześniej liczby te wynosiły odpowiednio 1,864 mln, 1,381 mln i 483 tys. osób. Korzystna sytuacja z pewnością wiąże się z dobrą koniunktura gospodarczą, a co za tym idzie sytuacją na rynku pracy – stopa bezrobocia z 13 proc. w 2015 r. zmalała do 9,3 proc. w roku 2017.

W ślad za tym można zaobserwować również inne zjawisko – malejącej dysproporcji pomiędzy osobami z niepełnosprawnością zatrudnionymi na otwartym i chronionym rynku pracy. Jeszcze w grudniu 2013 roku 66,2 proc. pracowników niepełnosprawnych zarejestrowanych w Systemie Obsługi Dofinansowań i Refundacji (SODiR), prowadzonym przez Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON) stanowili zatrudnieni na rynku pracy chronionej. W grudniu 2016 r. po raz pierwszy odsetek pracowników z otwartego rynku pracy przekroczył połowę zarejestrowanych i sięgnął 52,1 proc. Na 259,3 tys. zarejestrowanych pracowników z niepełnosprawnością 135,2 tys. pracowało na otwartym rynku, zaś 124,2 tys. w zakładach pracy chronionej. W styczniu 2018 r. na otwartym rynku zatrudnionych było już 138,8 tys. osób, a 119 tys. w ZPCH-ach. Rośnie też liczba pracodawców niepełnosprawnych działających na otwartym rynku – z 27,5 tys. w grudniu 2016 r. do 28,8 tys. w styczniu 2018 r. Eksperci polityki społecznej wskazują, że to zjawisko pozytywne – niepełnosprawni na otwartym rynku pracy mają większą szansę na pełną integrację społeczną. Do takiego stanu rzeczy przyczyniło się głównie zrównanie w 2014 r. dofinansowań z PFRON do wynagrodzeń osób z niepełnosprawnością dla otwartego i chronionego rynku pracy. Oceniając obecną sytuację można stwierdzić, że chociaż poziom aktywności zawodowej niepełnosprawnych w Polsce od kilku lat rośnie i towarzyszą mu pozytywne zjawiska, jest on wciąż istotnym wyzwaniem dla polityki społecznej, finansów i systemu edukacji państwa. Jednocześnie warto zauważyć, że poziom aktywności zawodowej niepełnosprawnych w większości państw Unii Europejskiej jest znacznie wyższy niż w Polsce – sięga średnio 48,7 proc.

W ramach realizacji projektu dokonano zarówno analizy dostępnych źródeł danych i badań jak i przeprowadzono badania własne identyfikujące bariery i potrzeby osób z niepełnosprawnościami jak i pracodawców.
Realizacja procesu objęła

1. Analizę aktualnego stanu rozwiązań i instrumentów z zakresu aktywizacji zawodowej osób z niepełnosprawnościami;
2. Przegląd dobrych praktyk stosowanych wśród pracodawców z zakresu aktywizacji zawodowej ON uzupełniony danymi uzyskanymi z wywiadów pogłębionych pracodawcami zatrudniającymi osoby z niepełnosprawnościami;
3. Diagnozę potrzeb i barier w zakresie wsparcia osób z niepełnosprawnościami w środowisku pracy według pracodawców;
4. Diagnozę potrzeb i barier w zakresie wsparcia osób z niepełnosprawnościami w środowisku pracy według pracowników – osób z niepełnosprawnościami;